Κούμοι - Μιτάτα

τίτλος: Κούμοι - Μιτατα και Βοσκοί στα Λευκά Όρη και Ψηλορείτη
συγγραφέας: Πλυμάκης Αντώνης:
εκδότης: ΟΑΔΥΚ
έτος έκδοσης: 2008
isdn: 960-89421-0-1

απόσπασμα από το βιβλίο

Στις ορεινές περιοχές της Κρήτης και κυρίως στις πλαγιές του Ψηλορείτη στέκονται απέριττα και μοναχικά μέσα στην άγρια φύση τα μιτάτα. Κτίρια κεντρικά, με εκφορικό θόλο, χρησιμεύουν ως προσωρινοί καταυλισμοί των κτηνοτρόφων τους καλοκαιρινούς μήνες. Παρατηρώντας τα μιτάτα, η σκέψη πάει πολύ πίσω στο χρόνο, στους πρωτομινωικούς τάφους της δεύτερης χιλιετηρίδας. Ο πολιτικός μηχανικός και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Συρμακύζης, αναφέρει στη μελέτη του για τα μιτάτα ότι «έχουν κατασκευαστεί με το τελειότερο θεωρητικό μοντέλο της εκφοράς», ενός παραδοσιακού τρόπου οικοδομικής, όπου το κτίσμα κατασκευάζεται με βαθμιδωτές σειρές από πέτρες, που προεξέχουν προς τα μέσα σε σχέση με αυτές που τις στηρίζουν, επιτυγχάνοντας έτσι τη στέγαση του. Η ιστορία των κυκλικών οικοδομημάτων με κτιστό θόλο χρονολογείται από την 4η χιλιετία στις χώρες της ανατολικής και βόρειας Μεσογείου, καθώς και της δυτικής Ευρώπης. Η χρήση τους ήταν ποικίλη: σπίτια, αποθήκες σιτηρών, δεξαμενές, τάφοι. Η διάδοση τους ως ταφικά μνημεία τη μυκηναϊκή περίοδο στον ελλαδικό χώρο και η εξέλιξη των τεχνικών οικοδομής διαμόρφωσαν τους θολωτούς τάφους. Οι πρωιμότεροι θολωτοί τάφοι στη νότια Κρήτη ήταν υπέργεια οικοδομήματα, με λαξευτές πέτρες, χαμηλή είσοδο από μονολιθικές πλάκες, ισχυρούς τοίχους και στεγάζονταν με εκφορικό θόλο. Τους βρίσκουμε στη Μεσαρά, τις Αρχάνες και σε άλλα μέρη της Κρήτης και, όπως παρατήρησε ο αρχαιολόγος Στέφανος Ξανθουδίδης αλλά και άλλοι, «πρόκειται για μια πρωτόγονη εφαρμογή του εκφορικού τρόπου κατασκευής, εντελώς αντίστοιχης των μιτάτων του Ψηλορείτη».