Η ατελέσφορη προσπάθεια εθνικής χαρτογραφίας
του κ. Γ. Tολια
Καθημερινή 31-01-2010
τίτλος: Οι χαρτογραφικές περιπέτειες της Ελλάδας, 1821 - 1919
συγγραφέας: Ευλαγγελος Λιβιεράτος
εκδ.: Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
έτος εκδοσης: 2009
Οι Eλληνες έχουμε μιαν ανολοκλήρωτη σχέση με τον χώρο. Αρνούμαστε να τον βιώσουμε ως κεντρική παράμετρο του δημόσιου και του ιδιωτικού μας βίου, και αναβάλλουμε συνεχώς το ζήτημα της ορθολογικής αντιμετώπισής του. Εγκλωβισμένοι ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο, μεταοθωμανοί και νεοκλασικοί, με τριτοκοσμικές αδράνειες και ευρωπαϊκές φιλοδοξίες, καλλιεργούμε μιαν ακυρωτική αντιμετώπιση του χώρου, μια σχέση σχεδόν ουτοπική. Οφείλουμε να αναζητήσουμε τους λόγους καθώς τα αποτελέσματα είναι συντριπτικά: παντελής έλλειψη χωρικού σχεδιασμού, απουσία κτηματολογίου, σύγχυση και ανεπάρκεια αρμοδιοτήτων, πολεοδομική αναρχία, πελατειακές σχέσεις και ατομικισμός, ιδιωτικές και δημόσιες δράσεις που αγνοούν το περιβάλλον –ακόμη και το πιο άμεσο, μη ανατάξιμες καταστροφές και ληστρικές επιθέσεις.
Τις ανεκπλήρωτες σχέσεις των Ελλήνων με τον χώρο έρχεται να διερευνήσει το τελευταίο βιβλίο του Ευάγγελου Λιβιεράτου, που εξέδωσε το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ). Η μελέτη εστιάζεται στον πρώτο αιώνα του ελεύθερου εθνικού βίου (1821 - 1919) και προσεγγίζει το ζήτημα από τη σκοπιά των προθέσεων στρατηγικού ελέγχου του εθνικού χώρου, τόσο στην κλίμακα της επικράτειας, όσο και στην κλίμακα της εγγείου ιδιοκτησίας. Ετσι, οι αναλύσεις του Ευάγγελου Λιβιεράτου κινούνται γύρω από περισσότερους άξονες, πράγμα που φανερώνει τη συνθετική δεξιοτεχνία του στην στοχαστικότερη έως τώρα στιγμή της δουλειάς του.
Κεντρικό νήμα της μελέτης είναι η ατελέσφορη χαρτογράφηση και κτηματογράφηση της χώρας κατά τον ευρύτερο 19ο αιώνα. Με το βιβλίο αυτό τίθεται στην πραγματολογική του βάση ένα από τα κεντρικά ζητήματα της νεώτερης ιστορίας μας, το ζήτημα του ελλείμματος δημόσιας βούλησης για ουσιώδη έλεγχο και ορθολογική διαχείριση του χώρου. Διαβάζοντας τις χαρτογραφικές περιπέτειες της Ελλάδας στον 19ο αιώνα, παρακολουθούμε επί χάρτου το πώς ακυρώνονται και αδρανοποιούνται οι εκάστοτε πρωτοβουλίες, πώς και γιατί χάνεται διαρκώς το στοίχημα. Την κρυπτο-αποικιακή στάση των ξένων επιστημονικών και τεχνικών αποστολών, τον πελατειακό χαρακτήρα της δημόσιας διαχείρισης του χώρου, ιδιαιτέρως στο ζήτημα του κτηματολογίου και των εθνικών γαιών, τις εκατέρωθεν ληστρικές διαθέσεις, τις περιπέτειες της χαρτογραφικής–τοπογραφικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, στρατιωτικής και πολιτικής. Τέλος, την ολοένα και εντονότερη ανάμειξη του στρατού στη διαχείριση του χώρου και τη διαπάλη μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας για εθνική γεωεποπτεία.
Oι πρώτες προσπάθειες
Η εξιστόρηση αρχίζει με τα επαναστατικά χρόνια, όπου εντοπίζονται και ερμηνεύονται οι πρώτες, άκαρπες, προσπάθειες του κυβερνήτη Καποδίστρια να προμηθευτεί τους απαραίτητους για μια σύγχρονη διαχείριση της επικράτειας χάρτες. Ακολουθεί μια εκτίμηση του χαρτογραφικού έργου της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής στον Μοριά, που αποδεσμεύτηκε σχεδόν αμέσως από τον δημόσιο ελληνικό έλεγχο για να εξυπηρετήσει τις προτεραιότητες, γνωστικές, στρατηγικές και άλλες, των Γάλλων στην Ελλάδα. Παρουσιάζονται οι μάταιες –πάλι– προσπάθειες του Ιωάννη Κωλέττη στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Οθωνα, να συστήσει μια δημόσια υπηρεσία χαρτογράφησης και κτηματογράφησης.
Ειδικά κεφάλαια του βιβλίου αφιερώνονται στη γερμανική αναλυτική χαρτογραφία της Αττικής στα τέλη της οθωνικής περιόδου και τα πρώτα χρόνια του Γεωργίου Α΄, που εξυπηρέτησε και αυτή το κύρος και τις ανάγκες της Γερμανικής ιδεολογίας της εποχής, ειδικότερα της ανάδειξής της σε ανάδοχο και διαχειριστή της ελληνικής κληρονομιάς. Περιγράφεται η ελληνο-αυστριακή χαρτογράφηση της άρτι προσαρτημένης Θεσσαλίας και ο ρόλος των πρώτων Eλλήνων στρατιωτικών τοπογράφων και χαρτογράφων, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και του Ιφικράτη Κοκκίδη.
Η εξιστόρηση κορυφώνεται με τις απόπειρες εθνικής χειραφέτησης ως προς τη διαχείριση του εθνικού χώρου με την πρωτοβουλία των κυβερνήσεων Τρικούπη να καλέσουν τη μεγάλη αυστριακή τεχνική αποστολή (1889 - 1896), με σκοπό τη χαρτογράφηση και κτηματογράφηση της χώρας. Οι εργασίες της αποστολής διακόπηκαν από τον «ατυχή πόλεμο» του 1897. Στον πόλεμο αυτόν οι μαχόμενοι στερούνταν επιτελικών χαρτών, ωστόσο η αυστριακή αποστολή πρόλαβε να συνδέσει το τριγωνομετρικό δίκτυο της Ελλάδας με εκείνο των βορειοδυτικών (και αυστριακών) Βαλκανίων. Τέλος, ιστορούνται οι ανεπιτυχείς –πάλι– προσπάθειες του Κ.Δ. Καρούσου για τη σύσταση ενός δημόσιου χωρογραφικού θεσμού πολιτικού χαρακτήρα, και η τελική εγκαθίδρυση και θεσμοθέτηση του αποκλειστικού στρατιωτικού ελέγχου στην εθνική χαρτογραφία στις αρχές του 19ου αιώνα και την εν γενέσει αποδυνάμωση του τοπογραφικού ρόλου του Πολυτεχνείου.
του κ. Γ. Tολια
Καθημερινή 31-01-2010
τίτλος: Οι χαρτογραφικές περιπέτειες της Ελλάδας, 1821 - 1919
συγγραφέας: Ευλαγγελος Λιβιεράτος
εκδ.: Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
έτος εκδοσης: 2009
Οι Eλληνες έχουμε μιαν ανολοκλήρωτη σχέση με τον χώρο. Αρνούμαστε να τον βιώσουμε ως κεντρική παράμετρο του δημόσιου και του ιδιωτικού μας βίου, και αναβάλλουμε συνεχώς το ζήτημα της ορθολογικής αντιμετώπισής του. Εγκλωβισμένοι ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο, μεταοθωμανοί και νεοκλασικοί, με τριτοκοσμικές αδράνειες και ευρωπαϊκές φιλοδοξίες, καλλιεργούμε μιαν ακυρωτική αντιμετώπιση του χώρου, μια σχέση σχεδόν ουτοπική. Οφείλουμε να αναζητήσουμε τους λόγους καθώς τα αποτελέσματα είναι συντριπτικά: παντελής έλλειψη χωρικού σχεδιασμού, απουσία κτηματολογίου, σύγχυση και ανεπάρκεια αρμοδιοτήτων, πολεοδομική αναρχία, πελατειακές σχέσεις και ατομικισμός, ιδιωτικές και δημόσιες δράσεις που αγνοούν το περιβάλλον –ακόμη και το πιο άμεσο, μη ανατάξιμες καταστροφές και ληστρικές επιθέσεις.
Τις ανεκπλήρωτες σχέσεις των Ελλήνων με τον χώρο έρχεται να διερευνήσει το τελευταίο βιβλίο του Ευάγγελου Λιβιεράτου, που εξέδωσε το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ). Η μελέτη εστιάζεται στον πρώτο αιώνα του ελεύθερου εθνικού βίου (1821 - 1919) και προσεγγίζει το ζήτημα από τη σκοπιά των προθέσεων στρατηγικού ελέγχου του εθνικού χώρου, τόσο στην κλίμακα της επικράτειας, όσο και στην κλίμακα της εγγείου ιδιοκτησίας. Ετσι, οι αναλύσεις του Ευάγγελου Λιβιεράτου κινούνται γύρω από περισσότερους άξονες, πράγμα που φανερώνει τη συνθετική δεξιοτεχνία του στην στοχαστικότερη έως τώρα στιγμή της δουλειάς του.
Κεντρικό νήμα της μελέτης είναι η ατελέσφορη χαρτογράφηση και κτηματογράφηση της χώρας κατά τον ευρύτερο 19ο αιώνα. Με το βιβλίο αυτό τίθεται στην πραγματολογική του βάση ένα από τα κεντρικά ζητήματα της νεώτερης ιστορίας μας, το ζήτημα του ελλείμματος δημόσιας βούλησης για ουσιώδη έλεγχο και ορθολογική διαχείριση του χώρου. Διαβάζοντας τις χαρτογραφικές περιπέτειες της Ελλάδας στον 19ο αιώνα, παρακολουθούμε επί χάρτου το πώς ακυρώνονται και αδρανοποιούνται οι εκάστοτε πρωτοβουλίες, πώς και γιατί χάνεται διαρκώς το στοίχημα. Την κρυπτο-αποικιακή στάση των ξένων επιστημονικών και τεχνικών αποστολών, τον πελατειακό χαρακτήρα της δημόσιας διαχείρισης του χώρου, ιδιαιτέρως στο ζήτημα του κτηματολογίου και των εθνικών γαιών, τις εκατέρωθεν ληστρικές διαθέσεις, τις περιπέτειες της χαρτογραφικής–τοπογραφικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, στρατιωτικής και πολιτικής. Τέλος, την ολοένα και εντονότερη ανάμειξη του στρατού στη διαχείριση του χώρου και τη διαπάλη μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας για εθνική γεωεποπτεία.
Oι πρώτες προσπάθειες
Η εξιστόρηση αρχίζει με τα επαναστατικά χρόνια, όπου εντοπίζονται και ερμηνεύονται οι πρώτες, άκαρπες, προσπάθειες του κυβερνήτη Καποδίστρια να προμηθευτεί τους απαραίτητους για μια σύγχρονη διαχείριση της επικράτειας χάρτες. Ακολουθεί μια εκτίμηση του χαρτογραφικού έργου της Γαλλικής Επιστημονικής Αποστολής στον Μοριά, που αποδεσμεύτηκε σχεδόν αμέσως από τον δημόσιο ελληνικό έλεγχο για να εξυπηρετήσει τις προτεραιότητες, γνωστικές, στρατηγικές και άλλες, των Γάλλων στην Ελλάδα. Παρουσιάζονται οι μάταιες –πάλι– προσπάθειες του Ιωάννη Κωλέττη στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Οθωνα, να συστήσει μια δημόσια υπηρεσία χαρτογράφησης και κτηματογράφησης.
Ειδικά κεφάλαια του βιβλίου αφιερώνονται στη γερμανική αναλυτική χαρτογραφία της Αττικής στα τέλη της οθωνικής περιόδου και τα πρώτα χρόνια του Γεωργίου Α΄, που εξυπηρέτησε και αυτή το κύρος και τις ανάγκες της Γερμανικής ιδεολογίας της εποχής, ειδικότερα της ανάδειξής της σε ανάδοχο και διαχειριστή της ελληνικής κληρονομιάς. Περιγράφεται η ελληνο-αυστριακή χαρτογράφηση της άρτι προσαρτημένης Θεσσαλίας και ο ρόλος των πρώτων Eλλήνων στρατιωτικών τοπογράφων και χαρτογράφων, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου και του Ιφικράτη Κοκκίδη.
Η εξιστόρηση κορυφώνεται με τις απόπειρες εθνικής χειραφέτησης ως προς τη διαχείριση του εθνικού χώρου με την πρωτοβουλία των κυβερνήσεων Τρικούπη να καλέσουν τη μεγάλη αυστριακή τεχνική αποστολή (1889 - 1896), με σκοπό τη χαρτογράφηση και κτηματογράφηση της χώρας. Οι εργασίες της αποστολής διακόπηκαν από τον «ατυχή πόλεμο» του 1897. Στον πόλεμο αυτόν οι μαχόμενοι στερούνταν επιτελικών χαρτών, ωστόσο η αυστριακή αποστολή πρόλαβε να συνδέσει το τριγωνομετρικό δίκτυο της Ελλάδας με εκείνο των βορειοδυτικών (και αυστριακών) Βαλκανίων. Τέλος, ιστορούνται οι ανεπιτυχείς –πάλι– προσπάθειες του Κ.Δ. Καρούσου για τη σύσταση ενός δημόσιου χωρογραφικού θεσμού πολιτικού χαρακτήρα, και η τελική εγκαθίδρυση και θεσμοθέτηση του αποκλειστικού στρατιωτικού ελέγχου στην εθνική χαρτογραφία στις αρχές του 19ου αιώνα και την εν γενέσει αποδυνάμωση του τοπογραφικού ρόλου του Πολυτεχνείου.
Αναρτήσεις
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου